Klasyfikacja zarodków

Klasyfikacja zarodków może być zagadnieniem skomplikowanym, zwłaszcza dla kogoś kto z naukami biologicznymi nie miał większej styczności. Nie należy jednak się martwić – nie są to tematy tak skomplikowane, jak się wydają. Aby wiedzę usystematyzować warto wyjaśnić pojęcia związane z hodowlą zarodków i stadiami ich rozwoju. Poznaj definicję zarodka oraz klasyfikacje zarodków.

Definicja zarodka

Zacząć należy od definicji czym jest zarodek. Otóż zarodek (inaczej embrion) jest to osobnik roślinny lub zwierzęcy rozpoczynający rozwój. Początek tego rozwoju rozpoczyna się po podziale zygoty – czyli komórki powstałej z połączenia gamet męskiej i żeńskiej. W przypadku człowieka zygotą określimy zapłodnioną komórkę jajową przed pierwszym podziałem.

Biologicznym terminem „zarodek” u człowieka określamy organizm od początku podziału, do momentu wytworzenia łożyska (5-10 tydzień ciąży). Po okresie zarodkowym następuje okres płodowy, który trwa aż do narodzin dziecka – w tym czasie nazywamy organizm płodem.

Zarodek w ujęciu prawnym, według ustawy o leczeniu niepłodności, zarodek/embrion jest to grupa komórek powstała wskutek pozaustrojowego połączenia się żeńskiej i męskiej komórki rozrodczej, od zakończenia procesu kariogamii do chwili zagnieżdżenia się w błonie śluzowej macicy. 

Przebieg podziału

Zarodek intensywnie się dzieli i przechodzi różne stadia w trakcie swojego rozwoju:

• Stadium moruli – osiągane po trzech do czterech dni od zapłodnienia. Nazywane morulą od Morus – łacińskiej nazwy morwy – gdyż kształtem przypomina jej owoc. Morula składa się z 12-16 blastomerów, czyli komórek powstałych po podziale zygoty.
• Stadium blastocysty (blastuli) – na skutek nagromadzenia płynu do osłonki przejrzystej pojawia się trofoblast – warstwa komórek tworzące wokół zlanego płynu błonę. Na drugim biegunie blastocysty komórki przekształcają się w embrioblast (węzeł zarodkowy). Trofoblast poprzez wnikanie do błony śluzowej macicy pozwala na zagnieżdżenie zarodka w błonie śluzowej (10-12 dni od zapłodnienia) – i to kończy etap płodowy.

Klasy zarodków

Na potrzeby zapłodnienia in vitro należy dokonać oceny embrionu, pod względem kluczowych dla powodzenia zapłodnienia elementów. Po wprowadzeniu plemnika do komórki jajowej obserwuje się podział zygoty w celu:

• stwierdzenia ilości przedjądrzy (PN – pronucleus)
• rozmieszczenie ciałek prekursorowych (NBP – nucleolar precursor body)

U prawidłowo zapłodnionej komórki jajowej w pierwszej dobie, po ok. 17 godzinach powinny występować 2 przedjądrza. Taki zarodek możemy zaliczyć do jednej z trzech klas, przy czym na każdym etapie tego procesu dalej przechodzą tylko te, które należą do klasy 1 lub 2:

• 1 klasa – przedjądrza są rozmieszczone symetrycznie (najlepiej ocenione)
• 2 klasa – przedjądrza i ciałka prekursorowe są rozmieszczone niesymetrycznie
• 3 klasa – przedjądrza rozmieszczone niesymetrycznie, brak ciałek prekursorowych lub tylko jedno

Po około 26 godzinach bada się pierwszy podział zygoty. Następnie, po 44 godzinach (od zapłodnienia) zarodek powinien składać się z czterech blastomerów. Po 88 godzinach – z ośmiu. 

Drugiego dnia do oceny embrionu dołącza się ocenę stopnia fragmentacji, ustalając następujące klasy:

1. I klasa – embriony o mniej niż 10% fragmentacji – najlepsze rokowania, najlepsza ocena,
2. II klasa – embriony o fragmentacji 10-25%,
3. III klasa – embriony o więcej niż 25% fragmentacji – najgorsze rokowania.

Znów do dalszego etapu przechodzą embriony klasy 1 i 2.

Po 92 godzinach embriony powinny znajdować się w stadium moruli, a po 116 godzinach – w stadium blastocysty.

Klasy blastocysty

Po pięciu lub sześciu dniach od zapłodnienia otrzymane blastocysty również dzieli się według stopnia rozwoju:

1. wczesna blastocysta,
2. blastocysta,
3. rozszerzona blastocysta,
4. wylęgająca blastocysta.

Następnie – podobnie jak w przypadku embrionów – dokonuje się oceny blastocyst pod względem dwóch struktur – trofoblastu i węzła zarodkowego. Oceny wyraża się jako litery A, B i C, gdzie A odpowiada ocenia najlepszej a C najgorszej. Otrzymanie oceny C dyskwalifikuje blastocystę z udziału w dalszych procedurach. Końcowe wyniki dla poszczególnych blastocyst opisuje się jako np. 1AB, 2BB, 3AA itp, gdzie cyfra oznacza stopień rozwoju zarodka według powyższej skali.

Takie blastocysty są gotowe do transferu, o ile stan zdrowia pacjentki na to pozwala. Mogą one również zostać zamrożone i implantowane w cyklu mrożonym lub przechowywane, nawet kilka lat. Odpowiednia klasyfikacja zarodków umożliwia zatem zapłodnienie zarodkiem o najlepszych rokowaniach, a tym samym zmaksymalizowanie efektywności procedury.